Osoby mieszkające poza granicami kraju mogą paść ofiarami ataków na tle rasistowskim. Niechęć do Polaków mieszkających w Wielkiej Brytanii gwałtownie wzrosła po ogłoszeniu wyników referendum w spawie Brexitu. Warto wiedzieć, co zrobić w sytuacji zagrożenia i do jakich organów się zgłosić, aby otrzymać niezbędną pomoc.

Czym jest zbrodnia nienawiści?

Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka działające w ramach Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie stworzyło jasną definicję, która określa czym jest zbrodnia nienawiści, czyli tzw. hate crime. Brzmi ona: „każde przestępstwo natury kryminalnej, wymierzone w ludzi i ich mienie, w wyniku którego ofiara lub inny cel przestępstwa, są dobierane ze względu na ich faktyczne bądź domniemane powiązanie, związek, przynależność, członkostwo lub udzielanie wsparcia grupie wyróżnianej na podstawie cech charakterystycznych wspólnych dla jej członków, takich jak faktyczna lub domniemana rasa, narodowość lub pochodzenie etniczne, język, kolor skóry, religia, płeć, wiek, niepełnosprawność fizyczna lub psychiczna, orientacja seksualna lub inne podobne cechy”.

W praktyce oznacza to, że za zbrodnię nienawiści należy uznać każdy atak na jednostkę, który jest motywowany niechęcią do grupy społecznej, którą dana jednostka reprezentuje. Takie ataki mogą przybierać różne formy – od lżejszych, jak wysyłanie obraźliwych wiadomości, obrażanie za pomocą wyzwisk lub obelg, zastraszania i prześladowania do poważnych, takich jak napaść, gwałt, pobicie, okaleczenie, zabójstwo oraz usiłowanie zabójstwa. W przypadku zbrodni na tle rasistowskim i narodowościowym, powodem do ataków będą powiązania ofiary z konkretną rasą, narodem lub grupą etniczną.

Celem oprawców motywowanych nienawiścią jest nie tylko atak na jednostkę, ale przede wszystkim na całą grupą społeczną. Każdy taki przypadek sprawia, że wzrastają istniejące konflikty i spada poczucie bezpieczeństwa wśród danej grupy, co dodatkowo się pogłębia, jeśli sprawcy przemocy pozostaną bezkarni. Dlatego tak ważne jest, aby umieć odpowiednio reagować na zbrodnie nienawiści, jeśli padnie się ich ofiarą lub jeśli jest się ich świadkiem.

Jak działać w przypadku bezpośredniego zagrożenia?

W sytuacji, kiedy zostałeś zaatakowany lub jesteś świadkiem ataku na osoby trzecie, nie zwlekaj i zadzwoń na policję pod numer 999. Wybierz ten numer także w przypadku, kiedy oprawca jest wciąż obecny, podejrzewasz, że może powrócić lub kiedy ty lub inna osoba jest ranna. Pamiętaj, żeby w pierwszej kolejności zadbać o swoje bezpieczeństwo i nie interweniować na własną rękę, jeśli to mogłoby rodzić groźbę pogorszenia sytuacji. W przypadku bezpośredniego zagrożenia czas reakcji jest najważniejszy, dlatego twój telefon powinien być odebrany w ciągu 10 sekund od wykonania połączenia. Policjant poprosi o opisanie sytuacji i podanie miejsca, w którym się znajdujesz, a także ustali, czy potrzebne będzie natychmiastowe wezwanie karetki pogotowia. Policjanci zjawią się na miejscu przestępstwa tak szybko, jak to możliwe i poproszą o złożenie zeznań przez ciebie oraz ewentualnych świadków zdarzenia.

Do jakich organów się zwrócić, jeśli chcesz zgłosić zbrodnię nienawiści?

W sytuacji, kiedy zgłoszenie przestępstwa nie jest tak pilne, można zadzwonić na policję pod numer telefonu 101 lub udać się osobiście na posterunek policji. Procedura będzie podobna, jak w przypadku zadzwonienia pod numer alarmowy 999, a policjanci poproszą o złożenie zeznań w zgłaszanej sprawie.

Można również skorzystać ze strony internetowej brytyjskiej policji True Vision działającej pod adresem www.report-it.org.uk, która jest przeznaczona do zgładzania zbrodni nienawiści. Wystarczy wypełnić formularz online w języku angielskim, a wszystkie dane zostaną przekazane najbliższemu oddziałowi policji. W przypadku, jeśli zgłoszenie nie będzie anonimowe i podasz swoje dane osobowe, policjanci skontaktują się z tobą w ciągu 7 dni w sposób wybrany przez ciebie. Jeśli po upływie tego czasu nikt nie odpowie, możesz zadzwonić na posterunek policji i dowiedzieć się szczegółów na temat statusu zgłoszenia.

Istnieje również możliwość zgłoszenia przestępstwa pozarządowym organizacjom, jednak w większości przypadków dane nie zostaną automatycznie przekazane policji i zgłoszenie będzie służyło jedynie celowi informacyjnemu.

Co dzieje się po zgłoszeniu przestępstwa?

W Wielkiej Brytanii obowiązują specjalne procedury „The Code of Practice for Victims of Crime”, które określają postępowanie policji względem osób zgłaszających przestępstwa. Warto je znać, żeby wiedzieć, czego można się spodziewać  po złożeniu zgłoszenia i być świadomym wszelkich ewentualnych nieprawidłowości w działaniach policji. Procedury mają na celu zapobieganie wtórnej wiktymizacji ofiar i zapewnienie im koniecznego komfortu psychicznego, szacunku oraz wsparcia.

Po zgłoszeniu przestępstwa policjanci muszą wydać pisemne oświadczenie o przyjęciu zgłoszenia oraz w jasny sposób wyjaśnić, jakich działań prawnych można oczekiwać ze strony organów sprawiedliwości w konkretnej sytuacji. Policjanci mają obowiązek ustalić, czy ofiara potrzebuje specjalistycznego wsparcia i czy wyraża zgodę na skorzystanie z niego. Następnie osoba zgłaszająca przestępstwo zostanie poinformowana o częstotliwości przesyłania danych na temat aktualnego statusu postępowania oraz o przekazaniu danych osobowych organizacji Victim Support w razie wyrażenia zgody na dodatkową pomoc.

Policja ma obowiązek udzielić obszernych wyjaśnień w przypadku odmowy przeprowadzenia śledztwa w zgłoszonej sprawie oraz w sytuacji, kiedy śledztwo zostało przeprowadzone, ale nie postawiono żadnych zarzutów.

Jak pomóc ofierze zbrodni nienawiści?

Czasami złożenie zawiadomienia o popełnionym przestępstwie może być zbyt trudne dla ofiary zbrodni na tle nienawiści. Warto zdawać sobie sprawę, że poszkodowany często odczuwa wstyd z powodu bycia ofiarą, strach przed negatywnymi konsekwencjami ze strony oprawcy, zwątpienie w skuteczność działań policji i systemu sprawiedliwości, a w przypadku Polaków mieszkających za granicą – także strach związany z barierą językową i poczucie alienacji i wyobcowania.

Niektóre organizacje pozarządowe pomagają ofiarom w złożeniu zeznań bezpośrednio na policji lub mogą zgłosić przestępstwo w ich imieniu. Także świadek zdarzenia może zgłosić przestępstwo wobec osoby trzeciej oraz poprosić policję lub organizacje pozarządowe o pomoc psychologiczną dla poszkodowanego. Ofiara może potrzebować pomocy specjalisty, który pomoże jej z poradzeniem sobie z zaistniałą sytuacją i zniwelowaniem negatywnych skutków, które mogłyby odbić się na jej codziennym życiu.

Zbrodnie nienawiści w miejscu pracy

Zdarza się, że nienawiść na tle narodowościowym jest wyrażana w miejscu pracy przez klientów, współpracowników lub szefostwo. Jeśli przybiera ona formę nękania lub dyskryminacji, należy to zgłosić na policję, ponieważ takie zachowanie jest przestępstwem. Aby śledztwo odniosło oczekiwane skutki, poza złożeniem zawiadomienia wymagane będzie przedstawienie dowodów oraz zeznań świadków.

Szefostwo ma obowiązek reagowania na przejawy nienawiści w miejscu pracy. W przypadku nieodpowiedniego zachowania ze strony innych pracowników (na przykład rasistowskie komentarze czy obelgi), powinno wyciągnąć konsekwencje dyscyplinarne. Jeśli dojdzie do zaniedbań na tym polu i ignorowania dyskryminacji osób innej narodowości pomimo zgłaszania takich incydentów, można zgłosić nieprawidłowości, które oznaczają łamanie kodeksu pracy.

Acas to organizacja pozarządowa, która zajmuje się problematyką dyskryminacji w miejscu pracy. Na stronie internetowej www.acas.org.uk można znaleźć informacje na temat praw pracownika i poradniki, jak postępować w przypadku przestępstw nienawiści w miejscu pracy.

Przestępczość internetowa motywowana nienawiścią

Internet stanowi obecnie główne źródło komunikacji, a przy jego regularnym używaniu niejednokrotnie można natknąć się na mowę nienawiści. Obraźliwe sformułowania często nie dają podstaw do działań prawnych, ponieważ są wyrazem wolności słowa lub osoby je wyrażające znajdują się w innych krajach – w takich sytuacjach można jedynie zgłosić naruszenie administratorom portali społecznościowych, na których są zamieszczone. Policja zajmuje się natomiast zgłoszeniami dotyczącymi przestępczości w Internecie, dlatego jeśli padłeś ofiarą gróźb na tle narodowościowym, jesteś prześladowany w Internecie z powodu swojej narodowości lub dostajesz niepokojące wiadomości, nie wahaj się zgłosić tego odpowiednim organom. Policja ma obowiązek zbadać takie zgłoszenie jak każdą inną zbrodnię nienawiści.

Organizacje zajmujące się pomocą

Victim Support to organizacja pomocy ofiarom przestępstw, której działania obejmują między innymi wsparcie psychologiczne, pomoc praktyczną (wymiana zamków, wypełnianie oficjalnych dokumentów), rady i wskazówki, jak prawidłowo współpracować z policją oraz pomoc w znalezieniu adwokata. Victim Suppot oferuje pomoc także w języku Polskim. Można się do niej zgłosić nawet w przypadku, kiedy przestępstwo zostało popełnione w przeszłości lub nie było zgłoszone na policję. W tym celu wystarczy wypełnić formularz na stronie internetowej www.victimsupport.org.uk, zadzwonić pod numer telefonu: 08 08 16 89 111 lub napisać wiadomość na adres email: supportlineemail@victimsupport.org.uk.

Organizacja Stop Hate UK specjalizuje się w pomocy ofiarom zbrodni nienawiści. Profesjonaliści udzielają pomocy psychologicznej oraz podają informacje na temat praw osób poszkodowanych. Strona internetowa posiada polską wersję językową. Zbrodnie można zgłosić w formularzu pod adresem www.stophateuk.org/report-hate-crime, pod numerem telefonu 0800 138 1625 lub pod adresem email: talk@stophateuk.org.

East European Resource Centre to organizacja charytatywna zajmująca się pomocą osobom ze Wschodniej Europy, które mieszkają w Wielkiej Brytanii, w tym także Polakom. Jej głównym celem jest dostarczanie informacji na temat praw, jakie przysługują obcokrajowcom w UK, a także upowszechnianie wiedzy na temat brytyjskiego systemu prawnego, rynku pracy czy walki z dyskryminacją. Organizacja działa między innymi w języku Polskim. Więcej informacji znajduje się pod adresem: www.eeac.org.uk. Można się z nią skontaktować pod numerem telefonu: 020 8741 1288 i 0800 121 4226 oraz pod adresem email: hatecrime@eerc.org.uk.

Equality Advisory Support Service to organizacja, która udziela informacji na temat przeciwdziałania różnym formom dyskryminacji, w tym także dyskryminacji na tle narodowościowym, oraz pomaga osobom poszkodowanym. Organizacja nie zajmuje się udzielaniem porad prawnych – jedynie pomaga w wybraniu najlepszego sposobu na rozwiązanie problemu wynikającego z dyskryminacji. Można się z nią skontaktować poprzez formularz na stronie internetowej: www.equalityadvisoryservice.com/app/ask oraz pod numerem telefonu: 0808 800 0082 (infolinia jest czynna od poniedziałku do piątku w godzinach 9:00 – 19:00 oaz w soboty od godziny 10:00 do 14:00).