Znieczulenia zewnątrzoponowe i pod-pajęczynówkowe należą do najbardziej skomplikowanych metod łagodzenia bólu i są przeprowadzane przez anestezjologa.

Anestezjolog jest lekarzem wyszkolonym specjalistycznie w zakresie zwalczania bólu i administrowania środków usypiających. Uśmierzanie bólu na czas zabiegów operacyjnych zapewniane jest drogą znieczulenia ogólnego, zewnątrzoponowego lub pod-pajęczynówkowego.

Znieczulenia zewnątrzoponowe i pod-pajęczynówkowe należą do najskuteczniejszych metod łagodzenia bólu.

W przypadku znieczulenia zewnątrzoponowego, anestezjolog wprowadza igłę w dolny odcinek pleców i za jej pomocą, w pobliżu nerwów kręgosłupa, instaluje specjalny cewnik (bardzo cienki przewód). Po wyjęciu igły cewnik pozostaje na miejscu, gotowy do podawania środków przeciwbólowych przez czas trwania porodu. Mogą to być środki do znieczulania miejscowego, blokującego nerwy, niewielkie dawki opioidów lub kombinacja obydwu rodzajów. Włączenie znieczulenia zewnątrzoponowego może trwać do 40 minut (od założenia cewnika do zadziałania środków przeciwbólowych). Znieczulenie to nie powinno wywoływać uczucia senności lub nudności, natomiast przy jego zastosowaniu częściej występuje konieczność użycia przez lekarza-położnika próżnociągu (przyssawki przykładanej do głowy dziecka) lub odebrania porodu metodą kleszczową. Znieczulenie zewnątrzoponowe na ogół może być uzupełniane dalszymi dawkami środków znieczulających, jeżeli nastąpi konieczność zastosowania technik porodu próżniowego, kleszczowego lub cesarskiego cięcia.

Znieczulenie zewnątrzoponowe nie ma praktycznie żadnego oddziaływania na dziecko.

Znieczulenie pod-pajęczynówkowe i łączone zewnątrzoponowo – pod- pajęczynówkowe (CSE)

Zadziałanie znieczulenia zewnątrzoponowego wymaga dosyć długiego czasu, szczególnie w późnej fazie porodu. Gdy środki przeciwbólowe zostaną podane bezpośrednio w płyn otaczający nerwy kręgosłupa, ich efekt działania będzie dużo szybszy. Na tym polega znieczulenie pod-pajęczynówkowe. Jest ono aplikowane jednorazowym wkłuciem, bez cewnika, jak w przypadku znieczulenia zewnątrzoponowego. Jeżeli jednocześnie zostaje zamocowany cewnik, mamy do czynienia z łączonym znieczuleniem zewnątrzoponowo – pod- pajęczynówkowym. W niektórych szpitalach, znieczulenie łączone jest oferowane prawie wszystkim kobietom, które żądają silnych środków przeciwbólowych zamiast znieczulenia zewnątrzoponowego. W innych placówkach znieczulenie łączone stosowane jest tylko w nielicznych przypadkach.

Kto może korzystać ze znieczulenia zewnątrzoponowego?

Większość ludzi może stosować znieczulenie zewnątrzoponowe, ale niektóre uwarunkowania medyczne (jak rozszczep kręgosłupa, przebyte operacje kręgosłupa lub skłonności zakrzepowe krwi) mogą oznaczać, że nie jest ono dla Ciebie odpowiednie. Należy zorientować się w tej sytuacji jeszcze przed wkroczeniem w etap akcji porodowej. W przypadku skomplikowanego i przedłużającego się porodu, położna lub lekarz-położnik mogą zaproponować znieczulenie zewnątrzoponowe, aby ulżyć Tobie i Twojemu dziecku. U osób z nadwagą, zastosowanie znieczulenia zewnątrzoponowego może być trudniejsze i wymagać dłuższego czasu instalacji. Gdy to jednak nastąpi, daje takie same efekty.

Jak odbywa się przeprowadzanie znieczulenia zewnątrzoponowego w UK?

Znieczulenie zewnątrzoponowe należy do najbardziej skomplikowanych i najskuteczniejszych metod łagodzenia bólu. Przedstawiamy poniżej dokładny opis przeprowadzenia tego typu znieczulenia.

W pierwszej kolejności, rurka (cienki plastikowy przewód) zostaje wprowadzona w żyłę dłoni lub ręki i zazwyczaj podłączana jest także kroplówka (płyn wtłaczany dożylnie). Kroplówka może być też konieczna podczas porodu z innych powodów – do podawania środków farmakologicznych przyspieszających poród lub środków przeciwwymiotnych. Położna poprosi Cię o położenie się na boku i przyjęcie pozycji embrionalnej lub pochylenie ciała do przodu w pozycji siedzącej. Anestezjolog przemywa plecy płynem antyseptycznym, następnie ostrzykuje fragment skóry środkiem znieczulającym miejscowo, dzięki któremu wkłucie znieczulenia zewnątrzoponowego nie jest bardzo bolesne. Cewnik zostaje wprowadzony w okolicę nerwów kręgosłupa. Anestezjolog musi zachować ostrożność, aby nie przebić torebki z płynem otaczającym rdzeń kręgowy, co mogłoby skutkować późniejszymi bólami głowy. W trakcie zakładania znieczulenia ważne jest utrzymanie ciała w nieruchomej pozycji. Gdy po wprowadzeniu cewnik zostanie umocowany przylepcem, pacjentka może swobodnie się poruszać. Po umocowaniu cewnika na miejscu, za jego pomocą podawane są środki znieczulające. Zainstalowanie znieczulenia zazwyczaj trwa około 20 minut i kolejne 20 minut potrzebne jest na zadziałanie środków przeciwbólowych. Od chwili, gdy znieczulenie zaczyna działać, położna regularnie mierzy ciśnienie krwi. Anestezjolog sprawdza, czy znieczulenie objęło odpowiednie nerwy. Na ogół robi to kładąc kostkę lodu na Twoim brzuchu i nogach i pyta, na ile odczuwasz zimno. Zdarza się, że znieczulenie zewnątrzoponowe nie przynosi początkowo dobrych rezultatów i wymaga regulacji, a nawet wyjęcia cewnika i ponownego wprowadzenia.

W trakcie porodu, za pomocą cewnika, możesz otrzymywać dodatkowe dawki środków przeciwbólowych – albo w formie szybkiego zastrzyku (uzupełnianie), albo powolnego, stałego dopływu przy użyciu urządzenia pompującego lub pompki do samodzielnej regulacji analgezji zewnątrzoponowej (PCEA). W przypadku samodzielnie regulowanej analgezji, pobieranie zgodnych z potrzebą dawek polega na uruchamianiu znajdującego się na pompce przycisku.

Każdy szpital oferuje jedną, czasem dwie z opisanych metod kontynuowanego podawania znieczulenia zewnątrzoponowego.

Po każdym podaniu dawki uzupełniającej, położna regularnie mierzy ciśnienie krwi, podobnie jak przy pierwszej dawce znieczulenia zewnątrzoponowego. Celem znieczulenia zewnątrzoponowego jest eliminacja bólu wywołanego skurczami. Zazwyczaj takie znieczulenie daje efekt całkowitej eliminacji bólu podczas przedostawania się dziecka przez kanał rodny. Niektóre kobiety preferują pozostawienie im częściowego czucia, pozwalającego na zorientowanie się, w jakim momencie należy rozpoczynać parcie. Znieczulenie zewnątrzoponowe nie daje możliwości precyzyjnej regulacji w tym zakresie. Jeżeli chcesz zachować czucie w chwili rodzenia, najprawdopodobniej wiąże się to z gotowością na nieprzyjemne doznania.

Obecnie istnieje możliwość złagodzenia bólów porodowych bez znacznego blokowania dolnych partii ciała i osłabiania nóg. Ta nowoczesna metoda nazywana jest “mobilnym znieczuleniem zewnątrzoponowym”.

Znieczulenie zewnątrzoponowe nie wpływa na zdolność karmienia piersią.

Zalety i zagrożenia znieczulenia zewnątrzoponowego i pod- pajęczynówkowego:

Jeśli jesteś w ciąży, zbliża się termin porodu i rozważasz możliwość użycia znieczulenia, zapoznaj się z zaletami i zagrożeniami tej metody łagodzenia bólu porodowego.

Zalety znieczulenia zewnątrzoponowego /podpajęczynówkowego (badania losowe):

  • Znieczulenie zewnątrzoponowe /pod-pajęczynówkowe łagodzi bóle porodowe skuteczniej niż inne metody.
  • Przy znieczuleniu zewnątrzoponowym, w mniejszym stopniu występuje kwasica w krwioobiegu noworodka.
  • W porównaniu do opioidów podawanych innymi metodami (domięśniowo lub dożylnie), rzadziej występuje potrzeba użycia środków farmakologicznych wspomagających oddychanie noworodka.


Kwestie, na które znieczulenie zewnątrzoponowe / podpajęczynówkowego nie ma żadnego wpływu:

  • Zastosowanie znieczulenia zewnątrzoponowego /podpajęczynówkowego nie zwiększa prawdopodobieństwa cesarskiego cięcia.
  • Nie zwiększa się ryzyko wystąpienia długotrwałego bólu pleców. Bóle pleców są powszechnym objawem podczas ciąży i często nie ustają po jej zakończeniu. W miejscu wkłucia na plecach może pojawić się obolałe zgrubienie, które (rzadko) utrzyma się przez wiele miesięcy.

Zagrożenia związane ze znieczuleniem zewnątrzoponowym /pod-pajęczynówkowym (badania losowe):

  • Przy znieczuleniu zewnątrzoponowym /pod-pajęczynówkowym, prawdopodobieństwo odebrania przez lekarza-położnika porodu metodą próżniową lub kleszczową wynosi 14%. Bez zastosowania takiego znieczulenia – 7%.
  • Druga faza porodu (etap pełnego rozwarcia) jest dłuższa i częściej występuje potrzeba podania środków farmakologicznych (oksytocyny) dla wzmocnienia skurczy.
  • Częściej dochodzi do obniżenia ciśnienia krwi.
  • Podczas działania znieczulenia zewnątrzoponowego /pod-pajęczynówkowego możesz odczuwać osłabienie nóg.
  • Utrudnienia w oddawaniu moczu. Do opróżnienia pęcherza prawdopodobnie będziesz potrzebowała cewnikowania.
  • Możesz odczuwać swędzenie ciała.
  • Prawdopodobieństwo wystąpienia gorączki, która może wynikać ze stanu wyczerpania i stresu u dziecka.
  • Przy większych dawkach opioidów podawanych za pomocą cewnika, noworodek może wymagać wspomagania w oddychaniu i zmniejsza się szansa na udane karmienie piersią.

Inne zagrożenia

Statystycznie, znieczulenie zewnątrzoponowe /pod-pajęczynówkowe nie wiąże się z podwyższonym ryzykiem wystąpienia bólów głowy. Jednakże u jednej na około 50 kobiet, które miały takie znieczulenie, dochodzi do przekłucia igłą torebki z płynem około-rdzeniowym (nosi to nazwę „zespołu popunkcyjnego”). Jeżeli tak się wydarzy, mogą pojawić się silne bóle głowy, które bez leczenia trwają przez wiele dni, a nawet tygodni. W przypadku wystąpienia silnych bólów głowy, anestezjolog powinien z Tobą tę kwestię przedyskutować i udzielić porady na temat wskazanego leczenia.

Poniższe informacje są oparte na badaniach obserwacyjnych:

  • Jedna na około 13.000 kobiet cierpi na długotrwałe uszkodzenie nerwu w następstwie znieczulenia zewnątrzoponowego /pod-pajęczynówkowego, powodujące niedomagania w rodzaju niedowładu mięśnia, uczucia mrowienia lub braku czucia w nodze. Jednocześnie należy pamiętać, że do uszkodzenia nerwu podczas porodu może dojść niezależnie od zastosowania znieczulenia zewnątrzoponowego /pod-pajęczynówkowego i w rzeczywistości zdarza się pięciokrotnie częściej przy porodach przebiegających bez takiego znieczulenia – u jednej na 2.500 kobiet.
  • Nie ma dowodów na występowanie stałego stanu zapalnego nerwów wokół kręgosłupa (tzn. ich powiększenia i podrażnienia) na skutek znieczulenia zewnątrzoponowego /pod-pajęczynówkowego w czasie porodu  (Źródło: http://www.oaa-anaes.ac.uk).

Jeżeli obawiasz się poważnych komplikacji związanych z zastosowaniem znieczulenia zewnątrzoponowego lub pod-pajęczynówkowego, przedyskutuj tę kwestię ze swoim anestezjologiem.